Έχουμε μια πολύπλοκη σχέση με τα ρομπότ και τη μυθοποιία. Στο παρελθόν παρουσιάζονταν ως παγερά, άνιωθα μηχανήματα, όπως στον Εξολοθρευτή. Όμως τελευταία βλέπουμε στις ταινίες όλο και πιο συχνά συμπαθητικά, σχεδόν ανθρωπόμορφα, Ρομπότ όπως ο Chappie.
Στην ταινία επιστημονικής φαντασίας του Neil Blomkamp, o Chappie είναι είναι ένα ρομποτικό αστυνομικό όργανο που αποκτά συνείδηση και εξερευνά το πως οι άνθρωποι αντιδρούν κοντά σε ένα ρομπότ που δεν είναι απλά ευφυές! Διαθέτει συναισθήματα και μαθαίνει συμπεριφορές όπως πώς να τιθασσεύει το συναίσθημα του.
Σε συνέντευξη του ο Hugh Jackman που υποδύεται τον Vincent Moore, μας λέει για την ταινία: «Αναδεικνύει πολλά ηθικά και φιλοσοφικά διλήμματα σχετικά με το πώς θα ήταν ο κόσμος αν δημιουργούσαμε κάτι, το οποίο δε θα ήταν απλά πιο δυνατό σε όρους γνωστικής σκέψης, αλλά θα μπορούσε να νιώσει περισσότερο από μας, που θα μπορούσε να δημιουργήσει περισσότερο από μας, γενικά θα έκανε πράγματα καλύτερα από ό,τι εμείς. Ποια είναι η ηθική πυξίδα που καθοδηγεί αυτό το ον;»
Ο Sharlito Copley που έδωσε ζωή στον Chappie αναφέρει πως «Το πολύ ενδιαφέρον με αυτή τη μορφή είναι η ιδέα ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι πιο συμπονετική προς τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής από ό,τι είμαστε εμείς, ότι μπορεί να είναι πιο ευγνώμονες για τη ζωή από ό,τι είναι οι άνθρωποι. Και δείχνει πως έχουμε λιγότερα να φοβόμαστε από ένα ρομπότ από ό,τι άλλες ταινίες μπορεί να υπέθεταν.»
Μπορεί να έχουμε να φοβόμαστε λιγότερο από ένα κινηματογραφικό ρομπότ γιατί σήμερα είμαστε ήδη εγκλιματισμένοι σε τέτοιες τεχνολογίες στην πραγματική ζωή. Έξω από τις κινηματογραφικές αίθουσες, η καθημερινή μας εμπειρία μας με ρομποτ συνεχώς αυξάνει και γίνεται όλο και πιο συναισθηματικά περίπλοκη. Για παράδειγμα το Phys.org πρόσφατα έκανε μια δημοσίευση σχετικά με το idog, το ρομποτικό σκυλί που κυκλοφόρησε η Sony το 1999.
Το συγκεκριμένο παιχνίδι έχει γίνει από τότε κομμάτι της οικογένειας στην Ιαπωνία, όπως ακριβώς ένας κανονικός, ολοζώντανος κατοικίδιος σκύλος, με αποτελέσμα όταν χαλάνε και σταματούν να λειτουργούν οι οικογένειες να πενθούν το χαμό αυτών των ρομποτικών παιχνιδιών, κάνοντας μερικές φορές ακόμη και κηδείες(!)
Ο Chappie είναι βέβαια σημαντικά πιο ανεπτυγμένος από ένα idog αλλά παραμένει ένας πλασματικός χαρακτήρας. Ωστόσο, αν είναι πράγματι αυτή η κατεύθυνση στην οποία οδεύουμε με τη ρομποτική επιστήμη, τι σημαίνει για την ανθρωπότητα το ότι αναπτύσουμε συναισθηματικούς δεσμούς με μηχανές; Τι πρόκειται να συμβεί αν οι μηχανές αναπτύξουν συναισθηματικές επαφές μαζί μας; Ερωτήσεις που προκύπτουν πάντα με γνώμονα ότι ανάπτυξη της επιστήμης στοχεύει στη βελτίωση της ζωής μας.
Όταν αναφερόμαστε στο θέμα της τεχνητής νοημοσύνης, συνήθως εννοούμε υπολογιστικά συστήματα που υπονοούν την ύπαρξη στοιχειώδους ευφυίας όπως η μάθηση, η προσαρμοστικότητα, η εξαγωγή συμπερασμάτων, η κατανόηση από συμφραζόμενα, η επίλυση προβλημάτων κλπ. Όμως δεν είναι μόνο αυτά. Η ψυχολογική έρευνα έχει δείξει πως η ανώτερη νοημοσύνη, που παρατηρείται στο ανθρώπινο γένος, συνδέεται άμεσα με το συναισθηματικό και κοινωνικό τομέα της προσωπικότητας. Πρόκειται θα λέγαμε για μια συγκρότηση του Εγώ.
Τι θα γινόταν άραγε, αν στην προσπάθειά μας να φτιάξουμε ένα πολύ έξυπνο ρομποτ με δυνάμεις καλύτερες από τις ανθρώπινες για να εξυπηρετεί διάφορες ανάγκες ή απαιτήσεις μας, εκείνο αποκτήσει συνείδηση του Εγώ του; Ποιες οι πιθανότητες να συμβεί υπολογίζοντας πως θα «ζει» μέσα σε μια ανθρώπινη κοινωνία και θα μαθαίνει συμπεριφορές από αυτήν; Είναι στη φύση του ανθρώπου να αναρωτιέται για τις βαθύτερες αξίες της ζωής, οπότε γιατί ένα ρομπότ να μην το κάνει; Τροφή για σκέψη πάνω σε αυτό το ερώτημα δίνει μια εξαιρετική ταινία anime που κυκλοφόρησε το 1995 σε animation του Mamoru Oshii. Ghost in the shell.
Η ταινία πραγματεύεται τις υπαρξιακές αναζητήσεις μιας ρομποτικής γυναίκας υπερ-αστυνομικού, όπως αναδύονται στο μυαλό της μέσα από την υπόθεση με την οποία ασχολείται και την συνάντησή της με προγράμματα παρόμοια με το δικό της. Είναι δυνατόν ένα υπολογιστικό σύστημα να ταυτιστεί σε τέτοιο βαθμό με την ανθρώπινη υπόσταση, ώστε να αναπτύξει ανθρώπινες ανάγκες όπως η ευχαρίστηση ή ακόμη και η αναπαραγωγή;
Ίσως μια μέρα, πιο κοντά από όσο φαντάζεσαι, να έχουμε συναισθηματικά ευφυή ρομπότ. Τι θα σήμαινε αυτό για το μέλλον της ανθρώπινης φυλής; Ποια θα είναι η σχέση μας μαζί τους;
Ίδιο το ερώτημα που πραγματεύεται και η ταινία αγωνίας Ex Machina (2015), όπου ένας πάμπλουτος ιδιοφυής προγραμματιστής αναθέτει στο πρωταγωνιστή, ένα νεαρό και άσημο εργαζόμενο στην εταιρεία του, να διεξάγει το πείραμα του Turing σε ένα ανθρωπόμορφο θηλυπρεπές ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη.
Η AVA όπως ονομάζεται το ρομπότ διαθέτει ανεπτυγμένη ευφυία αλλά και προσωπικότητα, με προτιμήσεις και χόμπι, σε βαθμό που η επαφή της με τον πρωταγωνιστή έχει ως αποτέλεσμα εκείνος να εμπλακεί συναισθηματικά μαζί της. (He falls in love….)
Tο Ex Machina πραγματεύεται ζητήματα όπως η εξ’ ολοκλήρου ανάπτυξη προσωπικότητας σε ένα κατασκεύασμα με τεχνητή νοημοσύνη, με όλες τις πιθανές πτυχές που μπορεί αυτό να συνεπάγεται(!) –δεν επεξηγώ για να μην σποιλάρω- Ακόμη θέτει το δίλημμα του πόσο μακρυά μας επιτρέπεται να φτάσουμε προσπαθώντας να επιτύχουμε την επιστημονική εξέλιξη.
Όταν κλείνεις το διακόπτη ενός μηχανήματος που διαθέτει συνείδηση, το «σκοτώνεις»; Κι αν ναι, πότε θεωρούμε ότι ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης αποκτά πλήρη συνείδηση;
Ερωτήματα χωρίς εύκολη απάντηση, που όμως αξίζει να αναλογιστούμε.