Στο προηγούμενο μου άρθρο, με αφορμή κυρίως αγαπημένες ταινίες, τέθηκαν ερωτήματα για το ποια είναι η πιθανή εξέλιξη της ρομποτεχνολογίας και ποια θα είναι η δική μας σχέση με αυτά τα νέα τεχνολογικά δημιουργήματα που όλο και περισσότερο τείνουν να μοιάζουν με τους ανθρώπους. Τέθηκε λοιπόν το ερώτημα:
Το ότι ένα μηχάνημα σκέφτεται, πιστεύεις το διαφοροποιεί από άλλα μηχανήματα; Εσύ τι θα έκανες;
Ας σκεφτούμε ένα περιστατικό πχ. ότι η τοστιέρα σου σου ζητούσε να μην την βγάλεις από την μπρίζα, ποια θα ήταν η αντίδρασή σου;
«Μα είναι απλά μια τοστιέρα! Το’χω κάνει εκατοντάδες φορές! Πόσο πολύ να συμπαθήσεις και να συμπονέσεις ένα μηχάνημα πια;» Μπορεί περισσότερο από ότι νομίζεις…
Ένα δημοσίευμα του npr.org μας ενημερώνει πως αν ένα ρομπότ εκλιπαρούσε για τη ζωή του, θα το ακούγαμε. Με την ανάπτυξη της ρομποτεχνολογίας γίνεται όλο και πιθανότερο ότι οι μηχανές θα τελειοποιήσουν την κοινωνική τους αλληλεπίδραση. Στη νέα μελέτη του Christoph Bartneck, για τις σχέσεις ανθρώπου-ρομπότ, κάποια αποτελέσματα πειραμάτων θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν λίγο… creepy (τουτέστιν ανατριχιαστικά). Ωστόσο, αυτό που ο Bartneck προσπαθεί να κάνει είναι να βρει αν όντως η διαφορά ανάμεσα σε μια τοστιέρα και ένα μηχανικό αντικείμενο που ‘μοιάζει’ να είναι ζωντανό, είναι το μυαλό.
Για να τεστάρει τη κοινωνική μας ενσυναίσθηση με τα ρομπότ, ο Bartneck και η ομάδα του ζήτησε από κάποια άτομα να παίξουν ένα παιχνίδι με μια μικρή ρομποτική γάτα. Για κάποιους από τους συμμετέχοντες, το ρομποτικό γατί ήταν ευγενικό και τους βοήθησε για να νικήσουν το παιχνίδι, ενώ για κάποιους άλλους το γατί ήταν χαζό και αγενές και δε βοήθησε καθόλου. Όταν το παιχνίδι τελείωσε, ο ερευνητής καθοδήγησε τους συμμετέχοντες να κλείσουν αυτήν την ηλεκτρονική γάτα, «σκοτώνοντάς το». Οι οδηγίες του έκαναν σαφές ότι με το κλείσιμο του διακόπτη θα διεγράφονταν όλες οι πληροφορίες και αναμνήσεις του.
Σε εκείνο το σημείο, η ρομποτική γάτα άρχισε να ικετεύει για τη ζωή της. Οι συμμετέχοντες έδειξαν πράγματι ένα δισταγμό στο να κλείσουν ένα μηχάνημα, που δεν είναι περισσότερο ζωντανό από ότι το πιστολάκι μαλλιών, καθώς όλοι ξέρουμε ότι για τον τρόπο που λειτουργεί οποιοδήποτε μηχάνημα ευθύνεται ο προγραμματισμός του.
Κάποιοι ακόμη διαφώνησαν με τη ρομποτική γάτα, συζητώντας μαζί της για το αν θα την κλείσουν, όσο εκείνη τους παρακάλαγε! Τελικά όλοι οι συμμετέχοντες έκλεισαν το διακόπτη , αλλά τα άτομα που βοηθήθηκαν από το ρομπότ καθυστέρησαν ως και 3 φορές περισότερο από τους άλλους να «σκοτώσουν» το ηλεκτρονικό γατάκι. Το συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι πολύ γρήγορα αντιλαμβάνονται την αμοιβαιότητα και τη συναισθηματική ταύτιση ακόμη και αν η ανταπόκριση προέρχεται από ένα μηχανικό ρομπότ. Οι άνθρωποι θέλησαν να προστατέψουν το μικρό ηλεκτρονικό βοηθό τους!
Σε ένα νωρίτερο τεστ ο Bartneck είχε ζητήσει από εθελοντές να σκοτώσουν ένα ρομπότ χτυπώντας το με ένα σφυρί. Σε αυτή την περίπτωση όσο πιο ευφυές δείχνει να είναι το ρομπότ τόσο πιο δύσκολο ήταν για τους συμμετέχοντες να ασκήσουν βία πάνω του. Σε εκείνο το πείραμα το ρομπότ ήταν απλά έξυπνο, ενώ στο κατοπινό πείραμα με τη γάτα του είχαν προστεθεί και χαρακτηριστικά κοινωνικών δεξιοτήτων. Βάση του πειράματος του Bartneck αποτέλεσε το ευρέως γνωστό πείραμα του Milgram (1974).
Για ξανακάντε λοιπόν στον εαυτό σας την προηγούμενη ερώτηση και σκεφτείτε:
Τι θα έπρεπε να κάνει ένα μηχάνημα για να σε πείσει να μη το σκοτώσεις;
Η αλήθεια είναι πως ηθικά διλήμματα γύρω από την ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη σπάνια περνάνε από το μυαλό μας, είτε γιατί φαντάζουν πολύ μακρινά, είτε γιατί η πραγματική ζωή δεν επιβεβαιώνει πάντα τις ταινίες sci-fi. (Είναι 2015 και ακόμη δεν έχουμε ιπτάμενα αυτοκίνητα όπως φανταζόμασταν πριν δυο δεκαετίες!)
Παρόλα αυτά θα έπρεπε να αρχίσουν να μας απασχολούν διότι δεν απέχουν και τόσο.
Ένα από τα μεγαλύτερα τρέχοντα προγράμματα για την τεχνητή νοημοσύνη σήμερα είναι το Blue Brain Project της EPFL.
Το εκπληκτικό με το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα, είναι πως δεν προσπαθεί να προσεγγίσει την ανθρώπινη σκέψη όπως άλλες έρευνες, αλλά επιχειρεί να ανακατασκευάσει απτά, σωματικά, τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αναπαριστόντας κάθε νευρώνα και νευρική σύνδεση με υπολογιστικά συστήματα.
Λόγω του μεγάλου κόστους ενέργειας που απαιτεί η αναπαράσταση των περίπου 100 δις νευρώνων που διαθέτει ο εγκέφαλός σου, υπολογίζεται πως ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος θα πάρει μπρος σε 10 χρόνια.
Τέλεια! Και μετά; Τι πρόκειται να κάνουν με αυτόν;
Βασικά ανοίγονται πολλές προοπτικές. Παραδείγματος χάριν, όλες οι γνώσεις μας για τη θεραπεία ιατρικών και ψυχολογικών προβλημάτων του εγκεφάλου είναι πολύ γενικές. Βασίζουμε πολλά πράγματα σε υποθέσεις, κάνουμε πολλές λανθασμένες εργαστηριακές δοκιμές σε ζώα ή και ανθρώπους κλπ. Αν όμως έχουμε μια πραγματική αναπαράσταση του ανθρώπινου εγκεφάλου, μπορούμε να τον “σκαλίσουμε” όσο θέλουμε.
Τι θα γίνει αν μια συγκεκριμένη σύναψη δεν ενεργοποιηθεί; Τι συμβαίνει σε μια ανισσοροπία των τάδε χημικών ουσιών; Τι θα συμβεί αν βγάλω αυτό εδώ το κομμάτι; Θα ήταν δυνατό να πειράζουμε εδώ και εκεί μέχρι να προκληθούν τα συμπτώματα μια ασθένειας, και εφόσον ξέρουμε τι την προκάλεσε θα ξέρουμε και να την αντιμετωπίσουμε!
Για τη δημιουργία τεχνητών νεύρων διαβάστε επίσης.
Όμως… Μπορούμε να τα κάνουμε όλα αυτά; Εννοώ από ηθικής πλευράς.
Αν ένας ηλεκτρονικός εγκέφαλος είναι τέλειο αντίγραφο ενός πραγματικού εγκεφάλου, κατά πόσο δικαιούμαστε να τον σκαλίζουμε; Ποια θα είναι η διαφορά του από σένα και μένα; Θα διαθέτει συνείδηση όπως τα ρομποτικά κατασκευάσματα που αναφέραμε παραπάνω;
Επιπλέον, έχοντας μπροστά σου ένα κενό λειτουργικό εγκέφαλο, τι σε σταματάει από το να μεταφέρεις πληροφορίες από έναν ανθρώπινο εγκέφαλο στον ηλεκτρονικό εγκέφαλο; Θα μπορούσες να σώσεις φωτισμένα και δημιουργικά μυαλά και να δεις τι θα κάνουν με την αθανασία τους. Ή πιθανόν όλοι οι πλούσιοι άνθρωποι να θέλουν ηλεκτρονικά αντίγραφα του εγκεφάλου τους ώστε να ζούν για πάντα! Τι γίνεται τότε;
Όμως, αν ουσιαστικά μεταφέρεις ένα αντίγραφο του εγκεφάλου σου σε ένα κομπιούτερ, θα πρέπει να είσαι πρόθυμος και να πεθάνεις (ή να σκοτώσεις). Γιατί αν διαγράψεις αυτό το αντίγραφο ουσιαστικά δε θα διαγράφεις τον εαυτό σου;
Τελικά σε ποιο σημείο ένα ρομπότ φτάνει το επίπεδο όπου οφείλουμε να σεβόμαστε τις επιθυμίες του; Σε ποιο βαθμό η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι επωφελής ή επιβλαβής για τον άνθρωπο;
Αν πάρουμε το παράδειγμα του Ultron στην τελευταία ταινία των Avengers, η συνειδησιακή του αντίληψη σε συνδυασμό με άπειρη ροή πληροφοριών τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η ανθρωπότητα πρέπει να καταστραφεί. Not so proud of your achievement, Bruce? Tony?
Όπως καταλαβαίνετε, η τεχνολογική ανάπτυξη αυτού του κλάδου επιτρέπει να αναδυθούν πολλά ερωτήματα που θα απασχολήσουν όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα, αλλά σταδιακά και την καθημερινότητά μας.